معرفی شهرستان ابرکوه

سند افتخار شهرستان ابركوه


خداوند محسن، حسن آفريد                         مثال پيمبر بيامد پديد

جمال و كمالش چنان بي نظير                        كه عالم به زلفِ سياهش اسير

دلاور چو حيدر، امام اليَقين                            كريم و است و بخشنده و هم امين

چوجدش محمد(ص) ،دلش مهربان                بياورده دين، تا جِي و اصفهان

به داراب و بر قويه تُشخانه بست                    به ايران بتِ سلطنت را شكست

همه شيعه گشتيم بر دست او                        هدايت گرفتيم با گفتگو

كنارش امام حسين(ع) با سپاه                       دلم خاطره دارد از آن نگاه

چه خوش بود آن لحظه ي بي بديل                به قرآن رسيديدم ما با دليل

سفر را زِ نيريز و مروست و بَرد                        به بهمن سِفندار و اعلا  بكرد

ابركوه و جرقويه، اي هموطن                          مسير دو نورِ حسين (ع)  و حسن(ع)

دريغا كه آن روزگاران گذشت                          دلم در بيابانِ هجران گم است
 

شعري از محمود اميدواري ابرقويي"اميد"

درباره ابركوه:

ابرکوه یکی از قدیمی‌ترین شهرهای ایران است که در مرکز ایران و در محدوده استان یزد واقع می‌باشد. هم اکنون آثار باستانی بسیار زیادی ازروزگاران گذشته در این مکان بجای مانده‌است که نشان از وجود تمدنی بیاد ماندنی و قدیمی دارد. اولین اثری که اگر آنرا از عجایب بدانیم اغراق نکرده‌ایم وجود یک درخت سرو کهن سال و بلند است که بر پایه ارزیابی متخصصین فن و از جمله یک دانشمند مشهور روسی عمر آن به بیش از 4000سال بالغ می‌شود. این درخت مشهور که هنوز نیز سر سبز و با صلابت در مرکز این شهر خودنمایی می‌کنددارای ارتفاعی بالغ بر ۲۸متر می‌باشد.
ابركوه در جنوب غربي شهرستان تفت و استان يزد واقع شده است.اين شهرستان از شمال به شهرستان اشکذر استان يزد و شهرستان شهرضا استان اصفهان،از شرق به شهرستان خاتمِ يزد و از غرب و جنوب به شهرستان آبادهِ استان فارس محدود است.وسعت ابركوه 5641 كيلومترمربع ميباشد و در مختصات جغرافيايي 52 درجه و 58 دقيقه شرقي و 30 درجه و 46 دقيقه شمالي و با 1550 متر ارتفاع از سطح درياي آزاد واقع شده است.از نظر توپوگرافي، دشت ابركوه جزئي از فلات خشك مركزي ايران است،كه رشته كوههاي زاگرس چون حصاري انتهاي اين دشت را در جهت غرب و جنوب در بر مي گيرد و كَفه ( كوير) ابركوه با كمتر از 1450 متر پست ترين محل اين حوزه است.ابركوه داراي اقليم گرم و خشك بياباني مي باشد. آب و هواي شهر در مقياس عمومي ، ويژگيهاي اقليمي مناطق كويري درون فلاتي ايران را داراست و از مشخصات آن، كميِ بارندگي ، دامنه نوسان حرارتي كم و بيش زياد و خشكي مي باشد.

بيشترين درجه حرارت متوسط مربوط به ماههاي خرداد، تير، مرداد و شهريور بوده و به صورت نسبي اين 4 ماه از سال از نظر دما متمايز از ساير ماههاي سال هستند. همچنين ماههاي آذر ،دي ، بهمن ، بطور نسبي خنك ترين ماههاي سال هستند.بيشترين درجه حرارت، 1/39 درجه مربوط به مردادماه و حداقل آن مربوط به بهمن و اسفندماه با 4/0 درجه سانتيگراد ثبت گرديده است. بيشترين ميزان بارندگي ماهيانه مربوط به ماههاي بهمن و فروردين و بين 5/15 – 12 ميلي متر مي باشد. جهت وزش باد غالب در استان، شمال غربي ـ جنوب شرقي مي باشد. بيشترين سرعت وزش باد در اين شهر از اواسط ماه اسفند تا اواسط ماه مهر بين 8 تا 10 نات مي باشد.

وضعيت اجتماعي:

بر اساس آخرين سرشماري در سال  1390 جمعيت خانوارهاي ساكن شهر ابركوه،19164 نفر و بر اساس آمار كلي ،جمعيت شهرستان در حدود 46662 نفر مي باشد.دين مردم اين شهرستان اسلام و مذهب ايشان شيعه است.در زمينه كشاورزي، عمده ترين سطح زير كشت ابركوه مربوط به گندم، و پسته دومين محصول عمده ابركوه است.از محصولات باغي ابركوه مي توان زردآلو ، انار و انگور را نام برد.از كل جمعيت شاغل ابركوه در بخشهاي عمده فعاليت، 8/35 درصد در بخش كشاورزي، 2/10 درصد صنعت ، و 54 درصد در بخش خدمات مشغول فعاليتند.

سوابق و پيشينه تاريخي:

از نظر تقسيمات كشوري ابركوه قبلاً جزئي از شهرستان يزد و استان اصفهان بوده (تا سال 1332) و سپس در سال 1332 به استان فارس ضميمه گرديد. درسال 1367 اين شهر به عنوان بخشي از شهرستان تفت از استان يزد درآمد و در سال 1373 طبق آخرين تقسيمات كشوري مستقلاً يكي از شهرستانهاي يزد با مركزيت ابركوه گرديد.

 

وجه تسمیه ابرکوه:

از آنجا كه اين شهر ابتدا در پاي كوه ساخته شده، آنرا «برِكوه» ميگفتند (كنار كوه) كه در گويش مردم به «ابركوه» تبديل شد و پس از ورود اسلام اين نام نيز مانند بعضي نامهاي ديگر در گويش عربي، كاف به قاف تبديل و «ابرقو» خوانده شده است. نهايتاً در سال 1350 اين شهر به صورت رسمي «ابركوه» ناميده شد. نام آن در منابع قديم و جديد به صورتهاي «ابرقو»، «ابركويه»، «ابرقويه»، «برقوه» و «دركوه» آمده است. «ابر» در فرهنگ دكتر معين چنين تعريف شده :

1- بر- به
2- زبر – بالاروي -سر  
3- با
4- بر سر – در

افسانه ها و داستانهايي درباره ابتداي حضور ابركوه:

درباره بوجود آمدن و قدمت ابركوه افسانه ها و داستانهايي نقل مي شود كه اغلب سند و مرجع علمي مقبولي ندارند.ولي با توجه به آثار و ابنيه باقيمانده ميتوان پي به قدمت زياد ابركوه پي برد. ولي تاريخ دقيق آنرا مي بايست در نوشته هاي پراكنده جستجو كرد. در كتاب «شناخت ابركوه و قدمت آن» از قول احمد بن حسين بن علي كاتب مؤلف كتاب تاريخ جديد يزد آمده زماني كه اسكندر كثه (يزد كنوني) به عنوان زندان قرار داد (يعني زماني كه تازه يزد را بنيان نهاد)نايبي براي خود در «ري» تعيين نمود كه از ايالات ابرقو-اصفهان-اصطخر-قم خراج به نزد وي مي فرستاد. در صورت صحت اين گفته قدمت ابركوه نه تنها از يزد بيشتر است بلكه در آن زمان هم سنگ و هم رده ايالت اصفهان و اصطخر قلمداد ميشده. درباره ابركوه در نگاشته هاي قديم سخن فراوان رفته از آنجمله: «مسالك الممالك» اصطخري،«حدود العالم من المشرق الي المغرب» ، «فارسنامه» ابن بلخي، طمعجم البلدان» ياقوت حموي، «المسالك و الممالك» ابن خرداذبه، «اقليم پارس» ايرج افشار، «نزهه القلوب» حمدالله مستوفي، «سياحت نامه جنوب ايران»، «فارس نامه ناصري» حاج ميرزا حسن فسايي، «كتاب اثار ايران» آندره گدار، «اقليم پارس» محمد نقي مصطفوي، «تاريخ و جغرافياي شهرستان آباده» عبدالرحيم شريف، «لغت نامه دهخدا»، «فرهنگ فارسي معين».

در کتب:

در كتاب آثار ايران درباره موقعيت جغرافيايي ابركوه آمده:

ابرقو تقريباً در وسط راه استخر به يزد واقع است. بنابر روايت حمدالله مستوفي در ابتدا در پايان كوهي ساخته بوده اند و بركوه ميگفتندش و بعد از آن بر صحرايي كه اكنون هست اين شهر كرده اند. شهري كوچك است. كسي كه از راه سورمق يا دهبيد بيايد هنوز هم در دامن كوهي سنگي، كه درصحرا جامانده است آثار شهر قديم،‌و در كنار خرابه هاي عتيق، شهر جديد را كه مستوفي اشاره مي كند مي بيند.ابرقويي كه در دشت واقع است از حيث آبادي شباهتي به ابرقوي عهد مغول ندارد بلكه در حقيقت ميان آبادي كنوني او و ويرانه هاي اطرافش تفاوتي نيست، بنابر بعضي اقوال كه بسيار متحمل هم است اين شهر در حمله افغانها خراب شده است(1135 هجري). ولي علت حقيقي ويرانيش سابق بر هجوم افغانهاست. اين شهر هم مثل بلاد بسياري كه پيش از اين آباد و سر سبز بوده اند، بدرود حيات گفته يا بحال نزع افتاده است زيراكه تنها علت عمران اين بلاد وقوع در سر راه تجارتي بوده و با انحراف تجارت رشته حيات آنها منقطع شده است، راه معروف كارواني عهد مغول كه از خليج فارس تا درياي سياه كشيده بود از هرز شروع و پس از عبور كرمان و يزد و سلطانيه و تبريز به سواحل درياي سياه مي رسيد و ادويه چين و هند و نيل سوده و مشك و صمغ و اجناس ابريشمي و بنه كرمان و يزد و شيراز و سنگهاي قيمتي را كه شيراز و هرمز و سلطانيه بازار عمده آن محسوب مي شد به اروپا مي رسانيد.

مؤلف فارسنامه ناصري نيز در اين باره چنين نوشته است:

« در اصل « بركوه» يعني سينه كوه، الفي بر آن افزودند، ابركوه گرديد. پس تصرف عربي در آن نموده، ابرقوه گفتند.» محمد بن خلف تبريزي از اين شهر با عنوان « ابركوه» ياد نموده و دربارة آن چنين آورده است: « ابركوه» به ضم كاف نام شهري است در عراق عجم و چون آن شهر برزميني كه در ته آن، كوه است واقع شده، به اين نام موسوم ساختند و معرب آن « ابرقو» است.و سرانجام مولف كتاب اقليم پارس براين باور است كه نام اصلي «‌ابرقو» ، « بركوه» بوده است كه به مناسبت جايگاه شهر پيشين بر بالاي صخره‌هاي كوتاه در دوران ساسانيان، آن را به اين نام خوانده‌اند و به مرور زمان، مصوت كوتاه الف برآن افزوده شده و به صورت « ابركوه» درآمده. « اين شهر در دو نوبت احداث شده، نوبت اول به حدود پنج هزار سال پيش مي‌رسد و شهر در دامنه تپه‌هايي كه نزديك هم قرار دارند به وجود آمده و نامش بركوه يا برقو بوده است و شهرت چنداني نداشته و ابرقوهي كه در قرنهاي بعد در محل فعلي ايجاد شده ، اهميت و جمعيت بيشتري داشته و كلمة «ابر» در جلوي اسم نشان دهنده مفهوم بزرگي و عظمت شهر بوده است.»توضيح اينكه پيشوند « ابر» كه صورت قديمي تر حرف اضافه « بر» در زبان پهلوي و فارسي باستان است و در شهرهاي ديگر چون:ابرغان ـ از بخش‌هاي شهراسب ـ ابرشهرـ به معني شهر بالا و نام قديم ناحيه‌اي بوده كه نيشابور در آن قرار داشته است ـ و ابرقباد ـشهري بركنارة شرقي رود دجله ـ نيز به كار رفته است، به اين جهت بوده كه آن نام را به بزرگي و اهميت ياد كنند.

ابوالفتح قهرماني مي‌نويسد:

اين شهر در دامنه سپيد و تپه‌هاي سياهرنگ كه نزديك هم قرار دارند، به‌وجود آمده، احتمالاً نامش « بركوه»، «ورقو» و يا « برقو» بوده است و خيلي كوچك بوده و آوازه‌اي نداشته است. حتي از قريه «ميم» كه چهار راه ابرايشم به حساب مي‌آمده ، شهرتش كمتر بوده، زيرا چند خانواري بيش در آن سكونت نداشتند.آن ابرقوه كه شهرتي داشته، در قرون بعد و در محل فعلي ايجاد شده است و اهميت بزرگي و جمعيت بيشتري كه داشته، كلمه « ابر» كه معني بزرگي مي‌دهد در جلو آن قرار گرفته است كه مفهوم ابرقوه بزرگ را برساند.در سال1350 ش ، وزارت كشور ، نام اين شهر را از « ابرقو» به «ابركوه» تغيير داد. اما در محاورات مردم هنوز لفظ«ابرقو» متداول است.

وضعیت جغرافیایی (حدود، وسعت و شرایط اقلیمی)

تصویر تقسیمات جدیدسیاسی وکشوری استان یزد(اضافه شدن شهرستان طبس به استان یزد در سال 1382 شمسی).
شهرستان ابركوه، نزديك‌ترين نقطه شهري به مركز جغرافيايي ايران، ديار تاريخ، فرهنگ و ادب، با مردماني كويري و سخت كوش، كه شعله حيات را در اين كوير تفديده، همواره پرفروغ نگاه داشته­اند. انبوه آثار باستاني كه هر يك گنجينه‌اي از معماري و هنر ايران زمين را درخود جاي داده اند.و كاريزهاي طولاني و باستاني، نشان از آباداني اين منطقه و تاريخ پر افتخار آن دارند.شهرستان ابركوه در جنوب غربي استان يزد ،در منطقه اي دشتي و در مسير جاده يزد ـشيراز واقع شده و از دو طرف توسط ارتفاعات كوه سفيد و قنبره در جنوب شرق و كوه اعلا در شمال غرب محصورشده است.از نظر مختصات جغرافيايي بين 52 درجه و 48 دقيقه تا 54 درجه طول شرقي و30 درجه و 9 دقيقه تا 31 درجه و 36 دقيقه عرض شمالي قرار گرفته است. شهرستان مذكور از شمال به شهرستان تفت،از شمال غرب به استان اصفهان، از شرق به شهرستان مهريز و از جنوب، جنوب غرب و غرب به استان فارس محدود مي گردد. شهرستان ابركوه با مساحتي در حدود 811/5344 كيلومتر مربع از دو بخش مركزي و بهمن تشكيل شده است. ابركوه جز فلات مركزي ايران است و وسعتي بالغ بر 5347 كيلومتر مربع دارد.و از جهت وسعت ششمين شهرستان استان يزد محسوب مي‌شود.
حداكثر ارتفاع آن از سطح آب‌هاي آزاد 3300 متر در جنوب و حوالي خانه خوره و حداقل آن 1450 متر و در حول كوير نمك ابركوه مي باشد.شهر ابرکوه ( مرکز شهرستان) به عنوان مرکز شهرستان ابرکوه در مختصات جغرافیایی 53 درجه و 15 دقیقه تا 53 درجه و 18 دقیقه طول شرقی و 31 درجه و 7 دقیقه تا 31 درجه و 8 دقیقه عرض شمالی قرار دارد. ارتفاع این شهر از سطح دریا 1510 متر است. از نظر طبیعی این شهر در دشت واقع گردیده است.شهرستان ابركوه در جنوب غربي استان يزد واقع گرديده و فاصله زميني آن تا شهرهاي يزد 140 کیلومتر، شيراز299  کیلومتر، آباده 90 کیلومتر و تهران 637 كيلومتر و فاصله هوايي تا تهران 542 كيلومتر مي‌باشد.اين شهر در زمان ساسانيان جزء كوره اصطخراز ايالت بزرگ فارس به شمار مي‌رفت. در اوايل قرن يازدهم هـ.ق متعلق به عراق عجم بوده و در عهد قاجاربه خاطر دور بودن از حكومت فارس جزء ايالت اصفهان شمرده شد.
از سال1355 جزء شهرستان آباده از توابع استان فارس گرديده و در سال1366 بخشي از شهرستان تفت ازتوابع استان يزد بوده و سرانجام در سال1373 از بخش به شهرستان تبديل شده است.

 

آب و هوا

با بررسي جداول ايستگاههاي هوا شناسي منطقه در مي يابيم كه اين شهرستان داراي آب و هواي گرم و خشك مي باشد.بيشترين ميزان بارندگي بين ماه‌هاي بهمن تا ارديبهشت صورت مي گيرد. ميزان كل بارندگي ساليانه شهرستان حدود 2/111 ميليمتر و ميانگين درجه حرارت آن در سالهاي 1389-1388 ، 13 درجه سانتي گراد بوده است.آب و هوای شهر ابرکوه گرم و خشک بوده که حداکثر حرارت آن در تیر و مرداد به 6/30 درجه و حداقل آن در دی ماه به 4/3 درجه سانتیگراد می رسد.میزان بارندگی آن در اغلب سالها زیر 100 میلی متر است.این شهر فاقد رودخانه و جریان سطحی است و تنها مسیل گاشار می باشد که از قسمت شمالی ابرکوه گذشته و به کفه ابرکوه منتهی می شود.

منابع آب

در حال حاضرآب مورد نياز شهر ابركوه از طريق 10 حلقه چاه عميق و4 حلقه چاه در منطقه بصيرون اقليد  انجام مي‌شود، همچنين خط انتقال با طول حدود80 كيلومتر از منطقه بصيرون اقليد جهت آبرساني در سال 89 به شبكه پيوسته است. آب مصرفي مورد نياز شهر مهر‌‌‌دشت از آب قنات واقع در منطقه‌هنشك تأمين مي‌‌‌شود. كه در حال حاضر بدليل خشكسالي و بي‌آبي ، آب شهر مهردشت و بخش بهمن از 15چاه منطقه تامين مي گردد.آب آشاميدني روستاهاي بخش مركزي از 15چاه منطقه و آب انتقالي از مزرعه عرب كه در سال 1390 به بهره برداري رسيده است تامين مي گردد.

مهمترين منابع آب سطحي شهرستان عبارتند از:

رودخانه فصلي گاشار:

رود خانه فصلي گاشار از شاخه هاي مستقل زير حوضه سير جان- ابركوه است كه در شهرستان هاي اقليد، آباده و ابركوه جريان دارد. از كوه‌هاي انگه دوني با ارتفاع 3239 متر و خرمن كوه با ارتفاع3000 متر واقع در 20 كيلو متري غرب شهر اقليد سرچشمه گرفته، از شهر اقليد عبور نموده و آبادي‌هاي چاليان، ده عرب، صادق آباد، خسرو آباد را نيز مشروب مي سازد. سپس از شمال شهر ابركوه گذشته و در شرق اين شهر به كوير ابركوه  مي ريزد. منبع تغذيه رودخانه نزولات جوي است كه در ابتداي مسير با جهت جنوب غرب به شمال غرب و پس از ورود به دشت با جهت غرب به شرق جريان مي يابد. طول رود خانه گاشار حدود 95 كيلو متر و شيب متوسط  بستر آن كمتر از يك درصد بوده ومناطق سولفاته، كلروره و شور جاري است.

مسيل كاسه رود:

اين مسير از دامنه هاي كوه اعلا در شمال غربي ابركوه سرچشمه مي گيرد.با بارش رگبار بر آبريز مسير كه عمدتا از گل رس سبز رنگ تشكيل شده و پس از طي مسافتي به كوير (كفه ) ابركوه مي‌ريزد.

مسيل هنشك:

از مسيل هاي مستقل زير حوضه كوير سيرجان است كه در جنوب شهرستان ابركوه جريان دارد. از كوه‌هاي زري با ارتفاع 2859 متر و سبز با ارتفاع 2800 متر واقع در 50 كيلو متري شهر ابركوه جريان مي گيرد. آبادي هنشك را مشروب ساخته،در جنوب غرب آبادي اسفند آباد در سطح دشت پخش مي گردد.منبع تغذيه رود خانه نزولات جوي است كه در ابتداي مسير با جهت جنوب شرق به شمال غرب و از آبادي هنشك به بعد با جهت جنوب غرب به شمال شرق جريان مي يابد. طول مسيل 35 كيلومتر، شيب متوسط بسترآن3 درصد و در مناطق بي كربناته كلسيك و سولفاته جريان دارد.

وضعيت تقسيمات كشوري

براساس آخرين تقسيمات كشوري در سال1378 شهرستان ابركوه داراي دو بخش يعني بخش مركزي و بخش بهمن و چهار دهستان و51 آبادي داراي سكنه بوده است. بخش مركزي شهرستان ابركوه كه مركز آن نيز شهر ابركوه مي‌باشد، شامل دو دهستان به نام‌هاي فراغه و تيجرد مي‌باشد و داراي215 آبادي است و تنها 36 آبادي آن داراي سكنه است. مساحت منطقه 5 /5878 كيلومتر مربع مي‌باشد كه از اين نظر ششمين شهرستان استان يزد محسوب مي‌شود.


تصویر اول  تقسيمات كشوري استان يزد، تا سال 77خورشيدي


تصویر دوم  تقسيمات كشوري استان يزد سال 84. جانمايي شهرستان ابركوه در آن

وضعیت راه ها و دسترسی و زیرساختهای شهرستان

راه آهن:

وجود برخي عوامل تأثير گذار نظيرموقعيت ارتباطي ابركوه (محوريت آن در دسترسي به چندين استان كشور) و پتانسيل بالقوه ي آن بويژه بدليل تقريب مسافت با جاده ترانزيتي شيرازـ اصفهان در ايفاء خدمات باراندازي و انبارداري كالا وبرخورداري از زير ساخت ـ هاي مناسب توسعه اقتصادي (نواحي صنعتي، گاز، آب، برق و…) كه توان جلب سرمايه گذاري در واحدهاي محتلف توليدي را افزايش داده و پتانسيل قابل توجهي نيز در انجام سرمايه گذاريهاي بزرگ صنعتي نظير طرح پتروشيمي بوجود آورده است.

بزرگراه يزد-ابركوه-سورمق:

در حال حاضرحد فاصل فيض آباد – گردنه تخته سنگي و گردنه علي آباد – تفت جمعا بطول 110 كيلو مترتكميل شده است.

راه ارتباطي ابركوه – مروست  و اسفند آباد – صفا شهر:

از طريق جاده صفا شهر كه بيش از 70 كيلومتر فاصله دو استان يزد و فارس را كاهش مي‌ دهد و راه ابركوه - مروست موجب كاهش بار  ترافيكي  ساير معابر منتهي به استان يزد ، ( فارس، كرمان و هرمزگان ) از  جمله دلايل توجيهي اجراي  اين  پروژه بشمار مي رود (شايان ذكر است با استفاده از راه ارتباطي ابركوه ـ مروست حدود 180 كيلومتر از راه فعلي بندرعباس ـ اصفهان كاسته مي‌ شود )  توضيحاً عمليات راه ارتباطي ابركوه  - مروست  كه مسافت كلي آن حدود 105 كيلومتر مي باشد كه  در حال حاضر زير سازي آن تكميل شده است.

راه ارتباطي ابركوه – جرقوئيه ـ اصفهان :

اين راه ارتباط اصفهان- ابركوه- بندر عباس را در نهایت میسر میکند . از كل 105 كيلومتر طول پروژه 65 كيلومتر در حوزه استان اصفهان و 40 كيلومتر در حوزه استحفاظي استان يزد مي باشد که در حال حاضر مسیر ابرکوه –جرقوییه – اصفهان زیر بار ترافیک است.

بزرگراه

اصلي معمولي
فرعي
روستائي
راههاي دسترسي خاكي
جمع
22.5
45
16
93.7
130
307.2

برق:

برق مورد نياز اين شهرستان از پست 166 ابركوه تأمين مي‌‌‌‌‌گردد كه با 4فيوز هوايي از شبكه‌‌ي برق سراسري (سورمق) تغذيه مي‌‌‌شود. عمليات ايجاد دو پست 66 كيلو وات در بخش بهمن و 230 كيلو وات در شرق ابركوه از سال 1391 آغاز خواهد گرديد.

گاز:

پروژه گازرساني شهرستان ابركوه رو به اتمام مي‌‌باشد. كل خطوط تغذيه شهرستان 50 كيلومتر و شبكه‌‌ي  اجرا شده داخلي شهر ابركوه و شهركهاي صنعتي  185 كيلومتر و شبكه داخلي شهر مهردشت  و روستاهاي شهرستان داراي 165 كيلو متر و تعداد 4 ايستگاه C.G.S و 15 ايستگاه T.B.S مي باشد.

تلفن:

آمار تعداد تلفن منصوبه و مشغول به كار در نقاط شهري اين شهرستان به ميزان 17600 تلفن ثابت و 28800 تلفن همراه مي باشد.

صنايع:

وضعيت موجود:

1- ناحيه صنعتي ابركوه با مساحت 73 هكتار در سال 1371 به بهره برداري رسيد
30 واحد فعال با اشتغال 150 نفر
7 واحد نيمه فعال با اشتغال 10 نفر
10 واحد در حال راه اندازي با اشتغال 30 نفر

2- شهرك صنعتي ابركوه با مساحت 90 هكتار در سال 1386 به بهره برداري رسيد
9واحد فعال با اشتغال 30 نفر
15 واحد در حال راه اندازي با اشتغال 50 نفر

3- ناحيه صنعتي بهمن
10 واحد فعال با اشتغال 40 نفر
15 واحد در حال راه اندازي با اشتغال 40 نفر
در خصوص معادن نيز تاكنون 27 پروانه بهره برداري در شهرستان صادر گرديده كه زمينه اشتغال حدود 400 نفر را فراهم آورده است. در اكثر معادن اين شهرستان سنگ هاي تزييني ساختماني استخراج مي شود.

در آينده:

واحد توليد كاشي و سراميك كوثر كوير ابركوه با ظرفيت توليد 32 ميليون متر مربع و اشتغال 1000 نفر
واحد توليد كاشي و سراميك آرين سرام ابركوه با ظرفيت توليد 8 ميليون متر مربع و اشتغال 300 نفر
واحد توليد كاشي و سراميك آبنوس نما ابركوه با ظرفيت توليد 8 ميليون متر مربع و اشتغال 300 نفر
واحد توليد كاشي و سراميك كيوان سرام ابركوه با ظرفيت توليد 8 ميليون متر مربع و اشتغال 300 نفر
واحد توليد كاشي و سراميك سيمين با ظرفيت توليد 8 ميليون متر مربع و اشتغال 300 نفر
واحد توليد آهن و فولاد با ظرفيت يك ميليون تن در سال و اشتغال 1000 نفر
واحد توليد سيمان سفيد با ظرفيت 2/1 ميليون تن در سال و اشتغالزايي 300 نفر
مجتمع پتروشيمي كوثر كهن ابركوه  با هدف توليد متانول و فرمالدهيد و اشتغال 1000 نفر
احداث سيلوي 50000 تني ذخيره گندم

پتانسيلهاي شهرستان ابركوه:

موقعيت جغرافيايي شهرستان ابركوه(‌نقطه اتصال سه استان يزد – فارس – اصفهان)
احداث راه هاي مواصلاتي جهت دسترسي سريعتر به استان هاي همجوار ( ابركوه – جرقويه – اصفهان  و ابركوه- صفاشهر  و ابركوه – مروست)
احداث راه آهن يزد – ابركوه – اقليد
وجود معادن غني سنگ هاي تزييني و خاك نسوز
ظرفيت بالاي توليد محصولات باغي از جمله انار و زردآلو
همجوار با كوير و عدم وجود مسائل زيست محيطي براي استقرار صنايع مختلف
عبور خط 56 اينچ  سراسري گاز از شهرستان
ايجاد منطقه ويژه اقتصادي ابركوه و قابليت استقرار صنايع مختلف و استفاده از مزاياي ويژه آن

کشاورزی شهرستان:

منابع آبی شهرستان: 645 حلقه چاه عمیق و نیمه عمیق، 29 رشته قنات فعال که در مجموع در هر ثانیه برداشتی در حدود 5000 لیتر آب می باشد.
تعداد بهره بردار: 6200  کشاورز
میزان اشتغال زایی کشاورزی: 35 درصد اشتغال شهرستان
کل اراضی قابل کشت: 27500 هکتار
سطح زیر کشت زراعت: 13000 هکتار( عمده کشت زراعی شهرستان شامل گندم ، جو، یونجه و ...می باشد)
سطح زیر کشت باغی: 5500 هکتار که شامل 2500 هکتار پسته، 2000 هکتار زردآلو و 1000هکتار سایر باغات
اراضی آیش: 9000 هکتار
مجتمع گلخانه ای: یک واحد با ظرفیت 53 واحد با تمامی زیرساخت ها( آب ، گاز، برق و...)
تعداد مرغداری : 75 واحد مرغ گوشتی با ظرفیت یک میلیون قطعه در هر دوره و دو واحد مرغ تخم گذار با ظرفیت 130000 قطعه
تعداد گاو و گوساله شهرستان: 8500 راس
تعداد دام سبک ( گوسفند و بز): 150000 راس
تعداد پرورش شترمرغ: 2 واحد با ظرفیت 50 قطعه پروا
تعداد مجتمع های دام: 12 مجتمع گاو شیری و گوسفند پروار
صنایع تبدیلی: 2 کارخانه اعلا و شیکا با ظرفیت 100 تن تحویل شیر در روز  همچنین یک کارخانه شرکت عالی مهر با پیشرفت 90 درصدی به زودی به بهره برداری خواهد رسید.

میزان تولیدات کشاورزی و دامی شهرستان:

محصولات زراعی: 136000 تن 
محصولات باغی : 29000 تن     
سبزی و سیفی: 1250 تن  
گوشت مرغ: 5000 تن
گوشت قرمز: 1120 تن
شیر : 1500 تن
تخم مرغ: 1300 تن 
ماهی : 100 تن
عسل : 4 تن
جمع تولیدات شهرستان: 189000 تن
جمع تولیدات استان: 1471000 تن
شهرستان ابرکوه بعد از شهرستان یزد رتبه دوم در تولید محصولات کشاورزی و دامی را دارد.

مشکلات بخش کشاورزی:

خرد بودن اراضی و عدم مدیریت مناسب در کشاورزی
خشکسالی و افت آبهای زیرزمینی
بدهی های بانکی کشاورزان و عدم نقدینگی آنها
کمبود صنایع تبدیلی در شهرستان

پتانسیل های شهرستان:

وجود 13 مجتمع دام و گلخانه ای در شهرستان
مناسب بودن  اراضی شهرستان جهت تولید کشت زعفران
مناسب بودن شهرستان جهت استقرار صنایع تبدیلی( وجود شهرک و نواحی صنعتی در شهرستان)

وضعیت بخش محیط زیست شهرستان :

سه منطقه در حوزه محیط طبیعی تحت مدیریت محیط زیست می باشد:
1- اثر طبیعی سرو با مساحت 3/2 هکتار
2- مرکز احیای گورخر ایرانی پنج انگشت با وسعت 160 هکتار
3- منطقه شکار ممنوع کفه طاغستان با وسعت 120000 هکتار

وضعیت منابع طبیعی شهرستان:

بیش از 92 درصد از اراضی شهرستان  با مساحتی در حدود 480000 هکتارتحت پوشش منابع طبیعی می باشد که 300000 هکتار از این اراضی کویری و بیابانی و 180000 هکتار مراتع درجه 2 و 3 شامل می شود.بیش از 11000 هکتار عملیات بیابان زدایی و تثبیت شن های روان در شهرستان که عمدتا در بخش بهمن می باشد انجام گرفته است.

در مجموع 12 بند خاکی با ظرفیت 5/2 میلیون مترمکعب به منظور عملیات آبخیزداری در شهرستان توسط منابع طبیعی احداث شده است. همچنین بند کاسه رود با ظرفیت آبگبری 4 میلیون مترمکعب در شهرستان می تواند تامین کننده بخشی از آب کشاورزی و صنعت باشد.

همچنین 3 بوستان با مساحتی بیش از 74 هکتار فضای سبز تحت مدیریت منابع طبیعی شهرستان می باشد.

 

زمين شناسي

شهرستان ابركوه از نظر مطالعات زمين شناسي جزء مجموعه ايران مركزي مورد بررسي قرار مي گيرد.در حاشيه جنوبي دشت ابركوه يك سلسله ارتفاعات با امتداد شمالي غربي- جنوب شرقي كه داراي رسوبات پرمين و ترياس مي‌باشد، گسترش يافته است. در ارتفاعات «كولي كش» و جنوب هنشك، رخنموني از تشكيلات متامرفيك ديده مي‌شود كه سن آن نا مشخص و احتمالاً پي سنگ قديمي پركامبرين مي باشد.اين سري دگرگوني‌ها شامل شيست، فلدسپات لايه هاي نازك دولوميتي و آهك‌هاي مرمريزه مي‌باشد.در اطراف هنشك آهك‌هاي ترياس بالايي تحت تاثير اين دگرگوني بشدت مرمريزه شده و داراي كنتاكت تكتو نيكي با سري فوق است. اين سنگ‌هاي دگرگون در اينفرا كامبرين بالا آمده و تا اواخر ترياس خارج از آب بوده است و همين دليل رسوب گذاري دوران اول و ترياس بر روي آن‌ها مي‌باشد. اما در ژوراسيك به زير آب رفته و ماسه سنگ و شيل در قسمت‌هاي تحتاني، آهك و ماسه،سنگ‌هاي آهكي و بالاخره مارن در قسمت‌هاي فوقاني بر روي آن‌ها نهشته شده است. سنگ‌هاي آتشفشاني شامل  آنذريت،ريوليت و توف درون تشكيلات ترياس بالايي جاي گرفته است.
از سنگ هاي آذرين دروني تعدادي رگه هاي دياباز بصورت دايك و شيل  در امتداد گسل هاي عميق ايجاد شده است.ازمواد معدني مقدار كمي باريت از معدن كوچكي در نزديكي خانه خوره استخراج مي‌شود و نيز سنگ مرمريت  جهت مصارف ساختماني در حوالي كوه اعلا قابل استخراج است.قديمي ترين سنگ‌هاي رسوبي منطقه آهك‌هاي پرمين و فسيل نوزولينا مي‌باشند كه در سطح تجزيه شده و با چرت‌هاي سياه رنگ همراه است. بر روي اين فسيل‌هاي آهكي سري هاي آهك و مارن و شيل كه به نام تشكيلات آباده نامگذاري شده، قرار دارد.از دوره ترياس سنگ‌هاي آهك و مارن و دولوميت و ماسه سنگ را بايد نام برد. قسمت اعظم رسوبات ترياس را لايه هاي آهكي كه در قسمت فوقاني ماسيو  و در بخشهاي تحتاني لايه است تشكيل مي دهد. سنگ‌هاي كرتاسه زيرين با فسيل آهكي در جنوب شرقي دشت و در مجاورت شهر ابركوه بيرونزدگي دارد. آهك‌هاي اليگوسن نيز در مجاورت شهر به چشم مي‌خورد. اين سري رسوبي در شمال غربي دشت با فسيل آهك و مارنهاي كمي دگرگوني شده مشخص است.آخرين پديده  سوب‌گذاري دريايي تحت عنوان كنگلومراي بختياري دراطراف شهر ابركوه بصورت لايه هاي تقريباً افقي تظاهر مي‌نمايد. اولين حركات كوه‌زايي منطقه مربوط به اواخر ترياس است كه احتمالاً از مراحل اوليه كوه‌زايي است، ولي فرم تكتونيكي موجود منطقه را حركات بعد از پليوسن ايجاد كرده است. كوير نمك كه حوضه تبخيري را ايجاد نموده به‌صورت يك پايين افتادگي«گرابن» در امتداد كوير هرات و مروست از يك طرف و كفه طاقستان اسفنداران و باتلاق گاو خوني از سمت ديگر امتداد يافته است.

ژئو مورفولوژي

حوضه بسته كوير ابركوه- سيرجان به شكل مستطيل بزرگي با راستاي شمال غربي – جنوب شرقي بين ارتفاعات زاگرس و ارتفاعات ايران مركزي در شرق واقع شده است.قله شيركوه با ارتفاع 4055 متر بلندترين نقطه ارتفاعي و كوير ابركوه(ابرقو) با كمتر از 1450 متر پست‌ترين محله حوضه مي‌باشد. جريان پاياني آب‌هاي بيشتر نواحي به صورت سر ريز به اين منطقه ختم مي شود.
در گذشته در اين ناحيه درياي بزرگي وجود داشته كه سرتاسر منطقه را فرا مي گرفته و به احتمال زياد تا نواحي شمالي(حوضه باتلاق گاو خوني) گسترش داشته است. به علت تغييرات آب و هوايي، كاهش ميزان ريزش هاي جوي، تبخير شديد و ساير عوامل دريا رفته رفته خشك شده و از آجا كه كف دريا ارتفاعات يكساني نداشته و فعاليت مسيل‌ها و رود خانه ها كه بدان منتهي مي شوند مختلف بوده است، دريا ابتدا به چند پاره تقسيم و سپس خشكگرديده و كويرهاي ابرقو، مروست وسيرجان بقاياي آن درياي بزرگ قديم است.

ارتفاعات

ارتفاعات اين شهرستان بطور كلي شامل چهار ارتفاع مهم مي‌باشد كه عبارتند از
1- سفيد كوه(كوه سفيد-گنبد عالي) كه در فاصله 5/1 كيلومتري جنوب شرقي شهر ابركوه قرار گرفته است. ارتفاع آن 1595 متر از سطح دريا مي باشد.
2- دومين نقطه ارتفاعي قابل توجهي كه در اين شهرستان وجود دارد كوه قنبره (سياه) است كه در فاصله سه كيلومتري جنوب شرقي ابركوه واقع شده است و ارتفاع آن به 1697 متر از سطح دريا مي‌رسد.
3- يكي ديگر از ارتفاعات اين شهرستان كوه پنج انگشت مي‌باشد. اين كوه در قسمت جنوب شرق شهر ابركوه واقع است و6 كيلو متر با شهر فاصله دارد.ارتفاع آن 1735 متر از سطح دريا مي‌باشد. وجه تسميه اين كوه شكل ظاهري آن است كه بصورت انگشتان دست مي‌باشد. قله اين كوه قسمتي از يك رشته كوه كم ارتفاع با امتداد شرقي- غربي  و به طول 6 كيلومتر است كه در دشت ابركوه قرار دارد.
4- ارتفاع ديگري كه در اين شهرستان به چشم مي‌خورد كوه اعلا است كه بصورت منفرد بوده و در 27 كيلومتري شمال غربي ابركوه قرار گرفته كه ارتفاع آن 2377 متر از سطح دريا مي‌باشد.
5-تپه های سفید در 3 کیلومتری جنوب شرقی و پرستو در فاصله 5/0 کیلومتری جنوب شهر ابرکوه قرار دارند.

عوارض طبيعي و مصنوعي

از جمله عوارض طبيعي كه در اين منطقه به چشم مي‌خورد، تپه سفيد در 5/3 كيلومتري جنوب شرق و تپه پرستو در جنوب شهر ابركوه است.همچنين مي‌توان به دو غار به نام هاي «غار اعلا» و«غار لاحسيني» اشاره نمود.
1- غار اعلا واقع در كوه اعلا، درفاصله 29 كيلومتري شمال غربي شهر ابركوه قرار دارد. اين غار در سينه كش كوه واقع شده و چون شيب كوه تقريباً به صورت عمودي است، دسترسي به آن به آساني ميسر نمي‌باشد.
2- غار لا حسيني، اين غار در نزديكي قلعه سعدآباد و در كوه هاي غرب شهرستان ابركوه قرار گرفته است و ارتفاعات مذكور مرز مشترك اين شهرستان و شهرستان آباده از توابع استان فارس مي‌باشد. فاصله هوايي غار تا شهر ابركوه حدود 36 كيلومتر است.گردنه تالنگي «TALENGI » نيز در 37 كيلو متري جنوب غرب شهر ابركوه قراردارد. گردنه مذكور و دره هاي همبس «HAMBAS » تل زرد،تنگه دريگي«DEREYGI» رونه «RUNEH» ،بنگو ،آب مك مرادي ، درازو…..درجنوب غربي شهرستان ابركوه ودر قسمت شمالي رشته كوهي كه مرز مشترك با استان فارس دارد واقع شده اند بطور كلي قسمت اعظم اين منطقه كويري است واز اطراف توسط كوهها وتپه ها محدود شده است .
دباله كوير اطراف مرداب گاو خوني در شمال غربي منطقه ، پس از عبور از واحد اراضي فلاتهاي فرسايش يافته و مرتفع به كوير ابرقو منتهي مي شود. در اراضي پست و گود ، آب تحت الارضي تا عمق 20 سانتيمتري بالا آمده و در قسمتهايي نيز سطح زمين را فرا مي گيرد. شوري آب به حدي است كه پس از تبخير از آن نمك استخراج مي گردد.اراضي كه مي توان جهت زراعت استفاده كرد شامل فلات هاي كم ارتفاع نسبتاً مسطح مي گردد.اين فلات هاي كم ارتفاع تشكيل شده از خاكهاي كم عمق تا متوسط با بافت متوسط تا نسبتاً سنگين كه بر روي طبقات سخت شده آهكي قرار گرفته است و معمولاً به صورت لايه هاي مورق در ساختمان خاكريزي بلوكي و منشوري ،نسبتاً مشخص مي باشد.در پاره اي از اراضي متمركز نيز آهك طبقه اي «CALCIC » ديده مي شود .در اين گونه از خاكها PH از 2/7 تا4/8 متغير است.

لرزه‌خيزي

به طور كلي منطقه ابركوه از نظر لرزه‌خيزي در ناحيه‌ي كم خطر قرار دارد. اين مسئله ار مي‌توان از آثار تاريخي آن كه پس از چندين قرن هنوز پا برجا هستند، دريافت. در حالي كه بيشتر اين آثار متعلق به قرن‌هاي چهارم تا هفتم هجري بوده و در ساختن آن‌ها، اغلب از مصالح كم دوام، چون خشت و گل استفاده شده است و نيز با ملاحظه نقشه زمين لرزه گسله‌هاي كشور، در مي‌يابيم كه دو گسل مهم از شرق منطقه ابركوه عبور مي‌كنند كه عبارتند از :
1ـ گسله دهشير ـ بافت
2ـ گسله نَدوشن ـ مَرودشت
در غرب نيز گسل سراسري زاگرس از اين منطقه عبور مي‌كند كه عامل انتقال آب‌هاي زيرزميني از نقطه‌اي به نقطه ديگر است.چنان كه زلزله سال 1368 بر قنات‌ها و آب چاه‌ها اثر گذاشت و قنات فراغه به طور ناگهاني خشك شد و آب برخي چاه‌ها بالا آمد و همزمان در ده‌عرب، چشمه‌اي ظاهر شد.
علي رغم مراجعه به مركز لرزه‌نگاري استان يزد و بررسي كتاب‌هاي مربوط به تاريخچه زمين لرزه‌هاي كشور هيچگونه اطلاعي دربارة ثبت زلزله‌هاي اين ناحيه به دست نيامد.گسل دهشير- بافت به طول تقريبي450 كيلومتر با راستاي شمال، شمال غربي-جنوب، جنوب شرقي از نزديكي سيرجان شروع شده و به‌طرف شمال به تدريج تغيير روند داده و به سمت جنوب غربي نائين ادامه مي يابد.گسل ندوشن- مروست از شمال ناحيه مروست آغاز شده و از فرو رفتگي ابركوه- سيرجان گذشته و به‌طرف  ندوشن كشيده شده است. مسير عبور هر دو گسل شرق منطقه مي‌باشد. از غرب منطقه و با فاصله بيشتر گسل زاگرس(راندگي) با راستاي شمال غربي جنوب شرقي عبور مي كند. علاوه بر گسل‌هاي فوق، گسل‌هاي كوچك متعددي در شمال، جنوب و غرب منطقه ديده مي شود كه مسير اكثر آن‌ها روندي  شمال غربي- جنوب شرقي دارد.
با توجه به مطالب فوق الذكر و مطالعات فرم تكتونيك ايران، از آنجايي كه كشور ما بر روي كمربند زلزله خيزي جهان قراردارد،هيچ نقطه آن از خط زمين لرزه نمي‌تواند مصون باشد. منطقه ابركوه نيز از اين اصل پيروي مي كند و مي‌توان دريافت كه منطقه وشهرستان ابركوه از نظر لرزه خيزي در ناحيه كم خطر تا متوسط از نظر زمين لرزه به شمار مي رود.

پوشش گياهي

جنگل: جنگل‌هاي منطقه از نوع تنك و شامل درختچه و بوته زار مي باشد. كل جنگل‌هاي منطقه بصورت مصنوعي و در دست كاشت است كه كل مساحت اين جنگل‌هاي مصنوعي در حدود 8010 هكتار مي باشد كه شامل 500 هكتار درختچه آرتي پلكس در شمال شرقي ابركوه ،3000هكتار در بخش بهمن كه شامل تاغ، آرتي پلكس به عتاوه پارك جنگلي اسفند آباد، حدود 1000 هكتار در قسمت جنوبي جاده ابركوه- دهشير،10 هكتار در طرح پارك جنگلي ابركوه مي‌گردد. ضمناً در محور ابركوه- دهشير، نيز 2500 هكتار در دو طرف جاده و تاغ‌كاري شده كه اغلب اين جنگل‌ها به منظور كوير زدايي صورت گرفته است. از لحاظ واريته هاي درختي شامل(Tamarix) و تاغ (HALOXYLON) مي‌باشد و واريته هاي درختچه‌اي آن شامل قيچ (ZYGOPHYLLUM)، اسكمبيل (CALLIGONUM)،انواع شور (SALSOLA) و آرتي لكس(ASTKAGAKUS) مي‌باشد.واريته هاي گياهي منطقه نيز شامل در منه دشتي (ARCEMISIA)، اشنان (SEIDLIRZIA)،چرخه (LAUNEA)و گون(ASRAGALUS) مي‌باشد.مراتع:  مراتع اين شهرستان از نوع مراتع قشلاقي و مراتع ميان بند مي‌باشد و بيشتر در دامنه هاي پاي‌كوهي كه هم مرز با استان فارس است، پراكنده شده است از نظر پوشش گياهي مرتعي بصورت طبيعي بوده و به دو نوع دشتي و پاي‌كوهي تقسيم مي‌شود.واريته هاي موجود در اين مراتع شامل درمنه(ARTEMISIU)، گون (ASTRAGALUS)، لارس(STIPA)،شور(SALSOLA)و قيچ (ZYGOPHYLLUM) مي‌باشد.

پوشش جانوري

ارتباط و وابستگي نوع آب و هوا با حيوانات، كاملاً مشهود است. بدين ترتيب كه آب و هواي گرم و خشك و ميزان رطوبت كم و پايين بودن ميزان بارندگي سالانه بر روي زندگي جانوري تأثير گذاشته و حيوانات خاصي را در اين محدوده جغرافيايي گردآورده است.در مناطق كوهستاني و پاي‌كوهي كه شرايط زيست جانوران از جمله آب و علف به‌طور نسبي مهياست ، جانوران بيشتر وجود دارند. به‌طوري كه در ارتفاعات كوه اعلاء و ساير كوه‌هاي مجاور تعدادي جانوران حلال گوشت چون آهو و گوزن و … را در خود جاي داده‌اند.براساس نوشته‌هاي مولف فارسنامه ناصري و ملاحظه نقشه زندگي جانوري ايران و نيز مشاهدات عيني توسط متخصصين و استفاده از اطلاعات معمرين مي‌توان جانوران اين پهنه جغرافيايي را در اين گروه‌ها دسته‌بندي كرد :
الف) حيوانات وحشي: مثل آهو و گورخر، بزكوهي، گوزن كه در نواحي پاي‌كوهي به‌علت وجود پوشش گياهي ديده مي‌شوند و همچنين بنا به گزارش برخي شكارچيان در مناطق كوهستاني فراغه پلنگ نيز ديده شده است.
ب) جوندگان: مثل خرگوش و انواع موش
ج) پرندگان: مثل كبك و شاهين در ارتفاعات غرب «فراغه» و انواع گنجشك و پرستو و …
د) خزندگان: مثل مارمولك و انواع سمندر و لاك پشت و …
هـ) حشرات: مثل انواع پشه ، عقرب ، مگس ، خرخاكي و …
و) ماهي‌ها: ماهي‌هاي آب شيرين قنات‌ها و ماهي‌هاي قرل آلا و كپور در استخرهاي پرورش ماهي

وضعیت اجتماعی و آموزشی

ابرکوه دارای شش مرکز اموزش عالی ،دانشگاه پیام نور ، دانشگاه آزاد اسلامی ،دانشکده پیراپزشکی،دانشکده عمران و معماری و دانشگاه جامع علمی کاربردی،دانشکده فنی شریف می‌باشد.
مجموع نمایندگی بانک ها،ادرات و سازمان های دولتی در ابرکوه بالغ بر 80 واحد می باشد.